Znajdziesz je na każdym cmentarzu. Ich znaczenie przyprawia o ciarki
Udając się na cmentarz, zwłaszcza w okresie Wszystkich Świętych i Zaduszek naszym oczom ukazują się rozświetlone świecami nagrobki, mnóstwo kwiatów i tłumy ludzi, którzy przyszli, aby wspominać swoich bliskich zamarłych. To zwyczaj nie tylko związany z religią. Pamięć o tych, którzy odeszli i dbanie o miejsca ich wiecznego spoczynku jest głęboko zakorzeniona w naszej kulturze. Przechodząc cmentarnymi alejkami, można jednak zwrócić uwagę na niecodzienne symbole. Co one oznaczają?
Cmentarze w Polsce
W okresie poprzedzającym listopadowe uroczystości odwiedzamy cmentarze, aby uporządkować i zadbać o groby zmarłych. Czasami również pamiętamy wtedy o tych, którzy odeszli już dawno, ale nie zostawili po sobie żadnych krewnych, którzy mogliby zadbać o miejsca ich wiecznego spoczynku.
Wiele cmentarzy w Polsce jest uznawanych za zabytki i pomniki historii. Tak jest w przypadku cmentarza Powązkowskiego w Warszawie. Nekropolia powstała w 1790. Miejsce to było wielokrotnie powiększane, obecnie zajmuje powierzchnię 43 hektarów. To miejsce pochówku wielu działaczy społecznych, wybitnych pisarzy, poetów, uczonych, artystów itd. Innym tego typu miejscem jest Cmentarz Rakowicki w Krakowie. Ludzie przyjeżdżają tam nie tylko na groby swoich zmarłych, ale również, aby zobaczyć, gdzie spoczywają osoby, które cenili i podziwiali. Na terenie krakowskiej nekropolii pochowano m.in. Jan Matejko, Wisławę Szymborską czy Marka Grechutę.
Jednak uwagę przyciągają nie tylko znane nazwiska wyryte na nagrobnych płytach. Niektóre symbole mogą zdziwić. Trudno się domyślić ich znaczenia.
Symbolika na cmentarzach
Przebywając na cmentarzu, można zwrócić uwagę na opuszczone groby, o które już nikt nie dba. To przykry widok, warto więc wykonać drobny gest i zapalić na takim nagrobku choć jeden znicz. Cmentarze to miejsca, które w szczególny sposób kierują nasze myśli wokół tematów związanych z przemijaniem. Nekropolie pełne są również wyjątkowej symboliki, o której często nie mamy pojęcia. Znaczenie mają nie tylko ozdoby na zniczach czy wieńcach, ale również na samych nagrobkach.
Czasami rodzina, która stawia grobowiec swojemu bliskiemu zmarłemu, chce w jakiś sposób podkreślić jego życiowe dokonania. Umieszcza wtedy na płycie jakieś motto, specjalne epitafium lub cytat z wybranego dzieła literackiego. To przesłanie, które łatwo zrozumieć. Inaczej jest w przypadku symboli graficznych. Niektóre znaki mogą budzić zdziwienie, zwłaszcza jeśli sprawdzi się, co oznaczają.
Znaczenie symboli umieszczanych na nagrobkach
O ile nikt nie dziwi się, widząc na nagrobku wyryty krzyż, księgę czy wizerunek anioła, o tyle pewne symbole mogą zastanawiać. Na pewno należy do nich wąż , który raczej nie kojarzy się z wiecznym spoczynkiem, wręcz przeciwnie, w Biblii to najczęściej postać diabła. Tymczasem w sztuce cmentarnej taka ikonografia może oznaczać nieśmiertelność, przemijanie oraz zmartwychwstanie. Najczęściej można spotkać taki symbol w dwóch konfiguracjach. Wąż owinięty wokół drzewa to Drzewo Życia, a wąż układający się w koło i zjadający swój ogon to znak wieczności i siły, która się odradza.
Często czy to na nagrobkach, klepsydrach czy listach kondolencyjnych można zauważyć napis R.I.P. To skrót łacińskiego zdania:
Requiescat in pace — Niech spoczywa w pokoju
W symbolice cmentarnej ciekawym znakiem jest również kotwica. Taką grafikę można spotkać nie tylko na grobach marynarzy. Kotwica oznacza bowiem nadzieję i cierpliwość. Jest wyrazem oczekiwania na zbawienie.
Harfa natomiast symbolizuje śmierć i wędrówkę duszy. Taki wizerunek postrzega się również jako drabinę łączącą Ziemię z Niebem. W podobnym kontekście można odczytywać również znaczenie dzwonu . Kiedyś wierzono, że dźwięk dzwonów w trakcie pogrzebu odpędzał złe duchy od dusz uchodzących z ciał i wskazywał im drogę.
Symbolika cmentarna jest bardzo bogata i często zaskakująca. Czasami można jakiś znak potraktować jako zwykłą ozdobę, tymczasem kryje za sobą konkretne przesłanie.
